GİRİŞ

Dolandırıcılık suçu, kişilerin hileli davranışlarla başkalarını kandırması sonucu malvarlığında zarara yol açmasını kapsar. Ancak bazı durumlarda bu suçun işlenme biçimi, etkilenen kişi grupları ya da aracı olarak kullanılan kurumlar sebebiyle, suç daha ağır bir boyuta ulaşır ve nitelikli dolandırıcılık suçu olarak değerlendirilir. Bu suç tipi, Türk Ceza Kanunu'nun (TCK) 158. maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

HUKUKÎ DÜZENLEME: TCK MADDE 158

TCK 158. madde, basit dolandırıcılık suçunun hangi hallerde nitelikli hale geleceğini belirtir. Bu maddeye göre, dolandırıcılık fiilinin belirli yollarla ya da özellikli durumlarla işlenmesi suçun cezasını artırır.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK HÂLLERİ

TCK 158 uyarınca aşağıdaki durumlarda işlenen dolandırıcılık suçu nitelikli sayılır:

1. Dini inanç ve duyguları istismar etmek suretiyle,
2. Kışınin içinde bulunduğu tehlikeli durumdan yararlanmak suretiyle,
3. Kamu kurum ve kuruluşlarının aracı olarak kullanılmasıyla,
4. Bilişim sistemleri, banka veya kredi kurumları aracılığıyla,
5. Tacir veya şirket yöneticisi ya da şirkette çalışan kişinin ticarî faaliyetleri sırasında,
6. Serbest meslek sahibi kişinin mesleğinin sağladığı kolaylıktan faydalanarak,
7. Sigorta bedeli almak amacıyla,
8. Kamu görevlisinin, görevi dolayısıyla kendisine verilen yetkiyi kötüye kullanmasıyla,
9. Basın ve yayın araçları kullanılarak,
10. Yargı organlarının aracı olarak kullanılmasıyla.

Bu durumlarda ceza oranı artmakta, adli para cezası da eklenmektedir.

CEZAÎ YAPTIRIMLAR VE UYGULAMA

TCK 158 uyarınca nitelikli dolandırıcılık suçunun cezası:

• 4 yıldan 10 yıla kadar hapis ve
• 5.000 güne kadar adlı para cezası olarak belirlenmiştir.

Eğer suç, örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenmişse ya da birden fazla kişiyi hedef alıyorsa, bu cezalar artabilir.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIKTA FAİL VE MAĞDUR

• Fail: Gerçek kişiler olabileceği gibi, tüzel kişiler adına hareket eden sorumlular da olabilir.
• Mağdur: Herhangi bir kişi, kamu kurumu ya da şirket olabilir. Hedefteki kişiler genellikle zaafiyetlerinden faydalanılan ya da kurumsal yapısı istismar edilen bireylerdir.

DİKKAT ÇEKEN YARGITAY KARARLARI

Yargıtay, nitelikli dolandırıcılık kararlarında şu hususlara önem vermektedir:

• Failin hileli davranışlarının derecesi,
• Mağdurun aldanma ihtimalinin olup olmadığı,
• Dolandırıcılık fiilinin süreklilik gösterip göstermediği,
• Olayda kamu kurumlarının zarara uğratılıp uğratılmadığı.

Bu kriterler, olayın nitelikli olarak değerlendirilip değerlendirilmemesinde belirleyici olmaktadır.

ZAMANAŞIMI VE ŞİKÂYET

Nitelikli dolandırıcılık suçu re’sen soruşturulur. Şikâyete bağlı değildir. Suçun zamanaşımı süresi 15 yıldır.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Nitelikli dolandırıcılık, sıradan bir dolandırıcılık fiilinden çok daha ciddi sonuçlara yol açabilir. Özellikle kamusal kurumların, dini değerlerin veya teknik sistemlerin istismarı suçun toplumsal etkisini artırmaktadır. Bu nedenle hem suçun soruşturulması hem de yargılaması sırasında dikkatli ve profesyonel bir yaklaşım benimsenmelidir.

Hukuk düzeninin ve kamu güveninin sürdürülebilirliği için, bu tür suçlara karşı hem ceza adalet sistemi hem de bireyler farkındalıkla hareket etmelidir.