Teknolojinin gelişmesiyle birlikte dijital veriler ceza soruşturmalarında hayati öneme sahip hâle gelmiştir. Bilgisayarlar, cep telefonları, e-posta hesapları ve diğer dijital veri kaynakları delil niteliği taşıyabilecek unsurları barındırmaktadır. Bu bağlamda Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 134. maddesi, bilgisayar sistemleri üzerindeki arama, kopyalama ve elkoyma işlemlerini düzenlemektedir.

Bu yazıda CMK m.134'ün tüm fıkraları ışığında dijital delillere yönelik adli işlemler, şüpheli hakları, arama prosedürleri ve uygulamadaki dikkat edilmesi gereken noktalar kapsamlı şekilde ele alınacaktır.

1. Arama, Kopyalama ve Elkoyma Kararı (CMK 134/1)

Kanunun ilk fıkrasına göre, bir suç şüphesi üzerine somut delillere dayanan kuvvetli şüphe sebeplerinin varlığı ve başka surette delil elde etme imkânının bulunmaması şartlarıyla, şüphelinin kullandığı bilgisayar ve dijital ortamlarda:

• Arama yapılmasına,

• Kopya çıkarılmasına,

• Kayıtların çözümlenerek metin hâline getirilmesine,

hâkim kararı ile izin verilir. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı bu işlemleri bizzat yapabilir.

Savcı Yetkisi ve Hâkim Onayı

2018 yılında yapılan değişiklikle, savcı tarafından verilen arama ve kopyalama kararları en geç 24 saat içinde hâkimin onayına sunulmalıdır. Hâkim de aynı süre içinde karar vermelidir. Sürenin dolması ya da hâkimin onay vermemesi halinde, elde edilen kopya ve çözümler derhâl imha edilir.

Bu düzenleme, kişisel verilerin ve özel hayatın gizliliğinin korunması amacıyla getirilmiştir.

2. Şifreli veya Uzun Süreli İşlemlerde Elkoyma (CMK 134/2)

Şifreli sistemler, gizlenmiş bilgiler veya uzun süren teknik işlemler varsa; şüpheliye ait bilgisayar, program ve kütüklere el konulabilir. Bu durumda:

• Şifre çözülür,

• Gerekli kopyalar alınır,

• İşlem tamamlandıktan sonra cihazlar gecikmeksizin iade edilir.

Bu kural, orantılılık ve ölçülülük ilkeleri çerçevesinde, cihazların uzun süre elde tutulmasının önlenmesini amaçlamaktadır.

3. Zorunlu Yedekleme İşlemi (CMK 134/3)

Elkoyma sırasında, sistemlerdeki tüm verilerin yedeklenmesi zorunludur. Bu işlem:

• Dijital verinin değiştirilemezliğini ve bütünlüğünü korur,

• Sonradan hukuka aykırılık iddialarını önler,

• Adil yargılanma hakkının bir parçasıdır.

4. Şüpheliye Yedek Kopya Verilmesi (CMK 134/4)

Yedeklemeden sonra, bir kopya şüpheliye veya vekiline verilir. Bu işlem:

• Tutanak altına alınır,

• İlgililerce imzalanır.

Bu düzenleme, şüphelinin savunma hakkının teminat altına alınmasına yöneliktir.

5. Elkoymaksızın Kopyalama (CMK 134/5)

Her zaman fiziksel elkoyma yapılması gerekmez. Bu nedenle, sistemdeki verilerin:

• Tamamının veya bir kısmının kopyası alınabilir.

• Kopya kâğıda yazdırılarak tutanağa bağlanır ve imzalanır.

Bu yöntem, özellikle iş yerlerindeki sistemlerin çalışmasının durmaması açısından orantılılık ilkesine uygun düşmektedir.

Dijital Arama ve Elkoymada Uygulama Sorunları

• Anahtar kelime analizi, hash değeri tespiti, imaj alma işlemi gibi teknik işlemlerin doğru ve şeffaf yapılması gerekir.

• Delil bütünlüğü için adli bilişim uzmanlarının desteği önemlidir.

• CMK m.134’ün Anayasa’nın 20. ve 21. maddelerinde güvence altına alınan özel hayatın gizliliği ve konut dokunulmazlığına uygun yürütülmesi gerekir.

SSS - Sıkça Sorulan Sorular

CMK 134 kararı olmadan bilgisayar araması yapılabilir mi?

Hayır. Arama işlemi için hâkim kararı gereklidir. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde savcı bu işlemi yapabilir; ama bu karar hâkim onayına sunulmalıdır.

Bilgisayarıma el konuldu, ne zaman geri alabilirim?

Şifre çözümü ve kopyalama işlemi tamamlandıktan sonra cihazlar gecikmeksizin iade edilmelidir. Uzun süre elde tutulmaları hukuka aykırılık teşkil edebilir.

Arama yapılan dijital verilerin bir kopyasını alma hakkım var mı?

Evet. CMK 134/4 uyarınca şüpheliye veya müdafiine bir yedek kopya verilir ve bu tutanak altına alınır.

Savcı bilgisayara el koydu ama hâkim onaylamadı, ne olur?

Hâkim kararının süresi içinde verilmemesi veya olumsuz olması halinde çıkarılan kopyalar ve çözülen metinler derhâl imha edilir.

Veriler sadece kopyalanabilir mi? El koymaya gerek olmayabilir mi?

Evet. Sistemden veriler kopyalanarak yazdırılabilir. Böylece sistemin çalışması engellenmeden delil elde edilmiş olur.

Şifreli dosyalar için özel yetki gerekir mi?

Hayır. Ancak şifre çözümü yapılamazsa, cihaza el konulabilir ve çözüldükten sonra iade edilir.

Sonuç ve Değerlendirme

CMK m.134, ceza yargılamasında dijital delil elde etme sürecini belirleyen temel düzenlemelerden biridir. Bu hüküm, delil elde etme ile kişisel verilerin korunması arasında hassas bir denge kurmaktadır. Uygulamada hâkim kararının alınması, yedeklemenin yapılması, şüpheliye kopya verilmesi gibi adımlar titizlikle uygulanmalı, adil yargılanma ve özel hayatın gizliliği ilkeleri ihlal edilmemelidir.

Bu nedenle, hem kolluk hem savcılık hem de savunma makamlarının CMK 134 hükümlerini eksiksiz uygulaması, hukuka uygun delil elde edilmesini sağlayacak, olası hak ihlallerinin önüne geçecektir.