Ceza infaz kurumları yalnızca suç işleyen bireylerin tutulduğu yerler değil; aynı zamanda hükümlülerin temel insani haklarının da gözetildiği, sosyal ve psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması gereken ortamlardır. Bu bağlamda cezaevinde annesiyle birlikte kalan çocuklar, infaz sisteminin en hassas konularından biridir. 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun’un 65. maddesi, hükümlü annelerin cezaevinde 0–6 yaş aralığındaki çocuklarıyla birlikte kalabilmelerine dair esasları belirlemiştir.

1. Cezaevinde Çocukla Kalabilme Şartı Nedir?

Madde 65/1 uyarınca, hükümlü anneler, dışarıda çocuklarına bakabilecek bir yakını bulunmuyorsa, 0-6 yaş grubundaki çocuklarını yanlarına alabilirler. Bu durum çocuğun korunması, bakımı ve psikolojik gelişimi açısından istisnai bir uygulamadır.

Kimler Yararlanabilir?

• Yalnızca kadın hükümlüler

• Çocuğun yaşı 0–6 yaş arasında olmalı

• Çocuk için dışarıda bakım sağlayacak bir kimse bulunmamalı

2. Cezaevinde Çocukların Gündelik Hayatı

Cezaevinde kalan çocuklar, ceza infaz kurumunun kendi bünyesindeki veya bağlı oldukları Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu'na ait kreşlerde veya gündüz bakımevlerinde barındırılır. Gündüz saatlerinde bu kurumlarda bakım ve eğitim hizmeti alırlar. Bu sayede çocukların gelişimi cezaevi dışındaki standartlara en yakın şekilde desteklenmeye çalışılır.

Sağlanan İmkânlar:

• Beslenme, sağlık ve hijyen hizmetleri

• Gündüz saatlerinde kreş veya bakımevi

• Pedagog, psikolog desteği

• Annenin gözetimi ve teması

3. Üç Yaşını Dolduran Çocuklar İçin Alternatif Uygulama

Kanun’un 65/3 maddesine göre, çocuk üç yaşını doldurduktan sonra, hâkim kararı ile:

• Çocuk yuvasına

• Yetiştirme yurduna
  yerleştirilebilir. Bu durumda çocuk, belirlenen program çerçevesinde düzenli olarak annesiyle temas kurabilir. Buradaki amaç hem çocuğun gelişimini güvenli bir ortamda sürdürmesini sağlamak hem de anne-çocuk bağının tamamen kopmasını engellemektir.

4. Çocuğun Cezaevindeki Statüsü

Cezaevinde kalan çocuk, hiçbir şekilde hükümlü statüsünde değildir. Tamamen koruma altındaki birey olarak değerlendirilir. Kurumlar, bu çocukların:

• Gelişim düzeylerini,

• Sağlık ve eğitim ihtiyaçlarını,

• Duygusal bağlarını
  korumakla yükümlüdür.

5. Babaların Çocuklarıyla Cezaevinde Kalması Mümkün mü?

5275 sayılı Kanun yalnızca kadın hükümlüleri kapsamakta olup, erkek hükümlülerin çocuklarıyla cezaevinde birlikte kalmasına yönelik yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu durum, çocuğun üstün yararı ve gelişimi açısından ele alınmakta ve mevcut sistem sadece anneleri kapsayan özel bir hüküm içermektedir.

6. Cezaevinde Çocukla Kalmak Annenin Hakkı mıdır?

Bu durum bir hak değil, zorunluluk hâlinde uygulanabilecek bir koruma tedbiridir. Eğer çocuk dışarıda güvenli ve sağlıklı bir ortamda kalabilecekse, öncelik çocuğun cezaevi dışında büyütülmesidir. Ancak hiçbir bakım imkânı yoksa, çocuğun cezaevinde annesiyle birlikte kalmasına izin verilir.

Sonuç

Ceza infaz sistemi, yalnızca hükümlülerin değil, onların yanında bulunan korunmaya muhtaç çocukların da haklarını gözetmekle yükümlüdür. Bu nedenle 0-6 yaş grubundaki çocukların anneleriyle birlikte cezaevinde kalabilmelerine imkân tanınmakta; ancak çocuğun üstün yararı, sağlıklı gelişimi ve korunması esas alınarak bu uygulama belirli sınırlar ve şartlarla yürütülmektedir. Hukuken ve etik olarak hassasiyet taşıyan bu süreç, kurumlar arası iş birliğiyle yürütülmeli ve çocuğun menfaati daima ön planda tutulmalıdır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Hangi çocuklar cezaevinde annesiyle kalabilir?
0–6 yaş grubunda olup dışarıda bakım sağlayacak kimsesi olmayan çocuklar annesiyle birlikte kalabilir.

2. Erkek hükümlüler çocuklarıyla birlikte cezaevinde kalabilir mi?
Hayır. Yasal düzenleme yalnızca kadın hükümlüleri kapsar.

3. Çocuklara cezaevinde hangi imkanlar sağlanır?
Beslenme, sağlık, hijyen, oyun alanı, kreş hizmetleri gibi temel ihtiyaçları karşılanır.

4. Cezaevinde kalan çocuklar hükümlü sayılır mı?
Hayır. Hiçbir şekilde hükümlü sayılmazlar; korunmaya muhtaç bireylerdir.

5. Çocuklar cezaevi dışındaki kreşlere gidebilir mi?
Evet. Cezaevine bağlı veya kamuya ait gündüz bakımevleri ve kreşlere gönderilebilirler.

6. Çocuğun üç yaşını doldurmasıyla ne olur?
Hâkim kararıyla çocuk yuvaya veya yetiştirme yurduna yerleştirilebilir.

7. Üç yaş sonrası annesiyle görüşebilir mi?
Evet. Belirli periyotlarla görüşme ve temas programı uygulanır.

8. Anne cezaevinden çıktıktan sonra çocuk yanına alınabilir mi?
Evet. Koşullar uygunsa çocuk annesiyle birlikte yaşamaya devam edebilir.

9. Cezaevinde doğum yapan kadın hemen çocuğuyla kalabilir mi?
Evet. Eğer dışarıda bakım sağlayacak kişi yoksa çocuğuyla birlikte kalabilir.

10. Cezaevindeki çocuklara psikolojik destek verilir mi?
Evet. Pedagog ve psikologlar eşliğinde psikolojik destek sağlanır.

11. Anne çocuğu cezaevine almak zorunda mı?
Hayır. Dışarıda bakım sağlanabiliyorsa çocuk cezaevine alınmaz.

12. Annenin iyi hâl durumu çocuğun kalmasına etki eder mi?
Hayır. Çocuğun durumu esas alınır. Annenin disiplinsizliği durumunda alternatif çözümler değerlendirilir.

13. Çocukların sayısı sınırlandırılmış mıdır?
Kanunda çocuk sayısına dair bir sınır bulunmamakla birlikte her vaka ayrı değerlendirilir.

14. Cezaevinde doğan çocuklara kimlik verilir mi?
Evet. Doğum bildirimleri yapılır ve nüfus kaydı gerçekleştirilir.

15. Hangi kurumlar çocukların bakımından sorumludur?
Ceza infaz kurumu, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı koordineli çalışır.