GİRİŞ

Çek, modern ticaret hayatının en sık kullanılan ödeme ve kredi araçlarından biridir. Ancak uygulamada, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) açısından ciddi mağduriyetlere yol açan en önemli sorunlardan biri de karşılıksız çek olgusudur. Bu makalede, hem karşılıksız çekin hukuki tanımı, hem de böyle bir durumla karşılaşıldığında atılması gereken adımlar detaylı şekilde açıklanacaktır.

ÇEKİN TANIMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ

A. Çek Nedir?

Çek, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre, bir bankaya hitaben yazılmış, belirli bir tutarın üçüncü bir kişiye veya çeki elinde bulundurana ödenmesini emreden yazılı bir belgedir (TTK m.780 vd.).

B. Hukuki Niteliği

• Emre yazılı senet niteliğindedir.
• Soyut borç senedidir; yani borcun kaynağı çekte gösterilmez.
• Vadesi gelmiş bir çek ibraz edildiğinde derhal ödenmesi gerekir.

KARŞILIKSIZ ÇEKİN TANIMI

A. Karşılıksız Çek Nedir?

Karşılıksız çek, çekin ibraz edildiği anda bankada yeterli para bulunmaması nedeniyle tamamen veya kısmen ödenemeyen çektir. Bu durum, Türk hukukunda hukuki ve cezai yaptırımlara bağlanmıştır.

B. Mevzuat Dayanağı

• 5941 Sayılı Çek Kanunu
  Madde 5: “Hesabında çek karşılığı olmadığı halde çek düzenleyen kişi hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı verilir.”

KARŞILIKSIZ ÇEKTE ATILMASI GEREKEN ADIMLAR

A. 1. Adım: Çekin Süresinde İbrazı

• Çek, keşide tarihinden itibaren 10 gün içinde bankaya ibraz edilmelidir.
• İbraz edilmezse, çek yalnızca adi borç senedi niteliğini kazanır.

B. 2. Adım: Bankanın Karşılıksız Kaşesi Basması

• Banka, çekin karşılıksız olduğunu tespit ederse çekin arkasına “karşılıksızdır” kaşesini basar.
• Bu işlem resmi delil niteliğindedir.

C. 3. Adım: Hukuki Yollara Başvurma

İcra Takibi:

• İbraz edilen karşılıksız çek için ilamsız icra takibi başlatılabilir.
• Çekin bir kambiyo senedi olması nedeniyle kambiyo takibi daha hızlıdır (İİK md.167).

Ceza Sorumluluğu:

• 5941 sayılı Kanun'a göre çek düzenleme yasağı ve adli para cezası uygulanabilir.
• Suç duyurusu için çekin aslını ve banka “karşılıksızdır” kaşesini içeren belgeleri savcılığa vermek gerekir.

ZAMANAŞIMI SÜRELERİ

KARŞILIKSIZ ÇEKE KARŞI ALICININ HAKLARI

1. Faiz talep etme hakkı
2. Tazminat isteme hakkı (masraf, avukatlık ücreti vs.)
3. Cirantalara karşı takip hakkı
4. İflas isteme (belirli şartlar dahilinde)

ÇEKİ VERENİN (KEŞİDECİNİN) SORUMLULUĞU

• Karşılıksız çek keşide eden kişi, çekle ödeme yapma güvencesini hukuken üstlenmiş olur.
• Bu kişi hakkında:
  • Adli para cezası
  • Çek düzenleme yasağı
  • Ticaret sicilinden geçici silinme
    gibi yaptırımlar söz konusu olabilir.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

• Çekin fotokopisi ile işlem yapılamaz. Orijinal belge şarttır.
• Çek üzerinde tahrifat varsa geçersizlik riski doğar.
• Teminat çeki hukuken geçerli değildir.
• İleri tarihli çekler, vadeli senet gibi işlem göremez, çekin vadesi yoktur.

SIKÇA SORULAN SORULAR (SSS)

❓ Karşılıksız çek veren kişi hapse girer mi?

Hayır. Hapis cezası yerine çek düzenleme yasağı ve adli para cezası uygulanır.

❓ Elimdeki çekin süresi geçti, yine de dava açabilir miyim?

İbraz süresi geçen çek, ancak adi borç senedi sayılır. Ceza davası açılamaz; sadece genel borç davası açılabilir.

❓ Karşılıksız çekten dolayı şirket yetkilisi sorumlu olur mu?

Evet. Şirket adına çek düzenleyen yetkili kişi, şahsi olarak da sorumludur.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

Karşılıksız çek sorunu, yalnızca hukuki değil, aynı zamanda ekonomik güveni tehdit eden bir olgudur. Çek mağdurlarının haklarını zamanında ve etkili şekilde aramaları büyük önem taşır. Bu nedenle:

• Çek ibraz süresi kaçırılmamalı,
• Profesyonel hukuk danışmanlığı alınmalı,
• Takip ve dava süreçleri zaman kaybetmeden başlatılmalıdır.

📩 Yardıma mı ihtiyacınız var?

Karşılıksız çek mağduriyetiniz varsa, yorum bırakabilir ya da bizimle iletişime geçebilirsiniz. Ücretsiz ön danışmanlık için: info@sinanakalin.av.tr